Paul Ehrenfest (Wenen, 18 januari 1880 – Amsterdam, 25 september 1933) was een in Oostenrijk geboren Nederlands natuurkundige (genaturaliseerd in 1922). Zijn wetenschappelijk oeuvre bestaat vooral uit bijdragen aan de statistische mechanica en de kwantummechanica

Biografie Ehrenfest werd geboren in de Oostenrijkse hoofdstad als jongste van de vijf zonen van Sigmund Ehrenfest (1828-1896), winkelier, en Johanna Jellinek (1844-1892). Zijn joodse ouders hadden een goed lopende kruidenierszaak. Hoewel zijn ouders niet al te religieus waren werd hij onderwezen in het Hebreeuws en in de geschiedenis van het Joodse volk. Hij studeerde in Wenen bij Ludwig Boltzmann en later te Göttingen. In het voorjaar van 1903 bracht hij een kort bezoek aan Leiden waar hij enkele colleges van Hendrik Lorentz bezocht. Geschoold in de klassieke mechanica promoveerde hij in 1904 bij Boltzmann in Wenen op het proefschrift "Die Bewegung starrer Körper in Flüssigkeiten und die Mechanik von Hertz".

Na zijn promotie huwde hij op 24 december 1904 met de in Oekraïne geboren en in Rusland opgeleide wiskundige Tatjana Afanasjeva (1876-1964), die hij tijdens zijn studie in Göttingen had leren kennen. In 1907 verhuisde het echtpaar naar Sint-Petersburg, waar hij bevriend raakte met Abram Joffe maar raakte er wetenschappelijk geïsoleerd. Vanwege zijn Oostenrijkse nationaliteit en zijn joodse afkomst had hij geen vooruitzichten op een vaste aanstelling. Samen schreven ze wel het artikel "Begriffliche Grundlagen der statischen Auffassung in der Mechanik" met een overzicht van de Boltzmann-theorie waarmee Ehrenfests carrière begon.

Begin 1912 reisde Ehrenfest langs Duitstalige universiteiten op zoek naar een baan. In Berlijn bezocht hij Max Planck, in Leipzig ontmoette hij zijn oude vriend Gustav Herglotz, in München waar hij Arnold Sommerfeld zag en vervolgens naar Zürich en Wenen. Ondanks zijn gevestigde naam en zijn gerespecteerde werk slaagde hij er niet in een baan als privaatdocent te verkrijgen. In 1912 kwam Ehrenfest als opvolger van Hendrik Lorentz te werken aan de Rijksuniversiteit Leiden. Daar heeft hij mede door zijn enthousiasme een grote school gevormd, waartoe onder meer de natuurkundigen Johannes Burgers, Hendrik Casimir, Dirk Coster, Samuel Goudsmit, Hendrik Kramers maar ook de natuurkundige en econoom Jan Tinbergen behoorden.

Ehrenfest was bevriend met de beroemde natuurkundigen Albert Einstein en Niels Bohr. In 1919 werd hij benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). De jonge Robert Oppenheimer verbleef in Leiden om te discussiëren, waartoe hij Nederlands leerde. De laatste jaren van zijn leven leed Paul Ehrenfest aan depressiviteit. Nadat Ehrenfest de toekomstige zorg voor zijn andere kinderen geregeld had, schoot hij op 25 september 1933 in het naast het Vondelpark gelegen Prof. Waterinkinstituut eerst zijn vijftienjarige zoon Wassik dood, die aan het syndroom van Down leed en daarna zichzelf. Uit een eerdere wanhoopsbrief bleek dat Ehrenfest de grip was kwijtgeraakt op de stormachtige ontwikkelingen binnen de theoretische natuurkunde, en dan met name door de opkomst van de kwantumfysica.[2] Zijn andere zoon, Paul jr (1915-1939), kwam later tijdens het skiën in de Franse Alpen door een lawine om het leven.[3] Zijn dochter Tatjana Pavlovna Ehrenfest (1905-1984) werd bekend als wiskundige; zijn andere dochter Anne Galinka ('Galja')(1910-1979) was auteur en illustrator van kinderboeken.