Goede Vrijdag is de vrijdag voor Pasen. Op deze dag herdenken christenen de kruisiging en dood van Jezus op de heuvel Golgotha nabij de stad Jeruzalem. Jezus stierf volgens de Bijbel door de kruisdood, nadat hij door de Romeinse stadhouder Pontius Pilatus op aandrang van het sanhedrin, de Joodse hoge raad, hiertoe was veroordeeld. Beschrijving De gebeurtenissen staan beschreven in de vier canonieke Evangeliën: Matteüs 27:1-61[1] Marcus 15:1-47[2] Lucas 22:66–23:56[3] Johannes 18:28–19:42[4] Heel vroeg in de morgen komen de hogepriesters, oudsten en het hele sanhedrin bij elkaar. Besloten wordt om Jezus ter dood te brengen. Hij wordt geboeid en naar de stadhouder Pilatus gebracht. Die weet zich niet goed raad met de situatie, bedenkt dan dat Jezus oorspronkelijk uit Galilea komt en daardoor onder het recht van Herodes valt. Deze blijkt in de stad te zijn, waarop Jezus naar Herodes gestuurd wordt. Herodes drijft de spot met Jezus; hij geeft hem een mantel en stuurt hem als een "nepkoning" terug naar Pilatus. Deze probeert Jezus vrij te laten, door het volk te laten kiezen tussen een moordenaar en Jezus. Het volk heeft echter liever de moordenaar vrij. Pilatus laat Jezus geselen. Romeinse soldaten nemen hem mee naar de binnenplaats van het gerechtsgebouw, zetten een doornenkroon op zijn hoofd en doen hem een purperen mantel om. Ze lachen hem uit en slaan hem op zijn hoofd. Pilatus laat hierop Jezus aan het volk zien, maar het wordt niet voldoende geacht; "kruisig hem". Uiteindelijk geeft Pilatus toe aan de wens van het volk en 'wast zijn handen in onschuld'.

Tussen acht en negen uur 's ochtends wordt Jezus gekruisigd, tussen twee moordenaars. Drie uur later wordt het donker op heel de aarde, tot drie uur 's middags (Mat. 27:45). Dan sterft Jezus. De aarde schudt, het voorhangsel in de tempel scheurt van boven naar beneden en enkele doden staan op. Tegen de avond gaat Jozef van Arimathea naar Pilatus en vraagt toestemming om Jezus te begraven. Hij wordt in een graf gelegd, dicht bij Golgotha.

Betekenis De betekenis van de dood van Jezus en van Goede Vrijdag ligt in het offer dat Jezus volgens de evangeliën heeft gebracht (Marcus 10:45)[5]. Zijn dood wordt in het Nieuwe Testament gezien als een offer (Hebreeën 10:4-10) [6]. De offers in het Oude Testament moeten gezien worden als een voorafschaduwing van of vooruitzien naar de dood van Jezus. De geofferde dieren (vooral de lammeren) wezen er al op dat voor betaling van de schuld bloed nodig is. Johannes de Doper heeft Jezus aangewezen als het Lam van God (Johannes 1:29) [7]. Door zijn dood heeft Jezus de schuld van de zonde betaald. Daardoor heeft Jezus ook de satan overwonnen. Christenen herdenken daarom op Goede Vrijdag de verlossing van de zonde en de overwinning op de satan. Hoewel dus het lijden en sterven van Jezus centraal staat, spreekt de Kerk toch van 'Goede' Vrijdag, om erop te wijzen dat Jezus zichzelf opgeofferd heeft ter verzoening van de zonden. Andere bronnen noemen echter dat een verbastering van "Gods vrijdag" heeft geleid tot de naam zoals wij hem nu kennen.

Rooms-Katholieke traditie Binnen de Rooms-Katholieke Kerk vindt op veel plaatsen op Goede Vrijdag om drie uur 's middags de kruisweg plaats en 's avonds een viering met kruisverering. In kerkgebouwen is de godslamp gedoofd omdat het Lichaam van Christus in het tabernakel afwezig is. Het altaar is op deze dag volledig kaal: het kruis, de kandelaren en het altaardwaal zijn verwijderd. De liturgische kleur is rood, een verwijzing naar het lijden en het vergoten bloed van Christus. Eertijds werden op die dag de Improperia uitgevoerd. Goede Vrijdag en Stille Zaterdag zijn de enige twee dagen van het jaar waarop er geen mis wordt gevierd. De gelovigen kunnen op Goede Vrijdag tijdens de viering met kruisverering wel ter communie gaan. Daarbij worden hosties gebruikt die tijdens de avondmis van Witte Donderdag speciaal voor de communie op Goede Vrijdag zijn geconsacreerd. Het altaar is tijdens de communieviering bedekt met dwaal en corporale. Goede Vrijdag is, net zoals Aswoensdag, een verplichte vastendag voor rooms-katholieken.[8] Dit houdt in dat alle gedoopten tussen 18 en 60 jaar gehouden zijn op die dagen slechts één volledige maaltijd te nemen en geen vlees te nuttigen. Wie kan wordt uitgenodigd om ook op andere dagen, zoals Stille Zaterdag en de vrijdagen van de veertigdagentijd, te vasten. Goede Vrijdag is, net zoals alle andere vrijdagen van het jaar, ook een dag van onthouding.

Orthodoxe traditie De Goede Vrijdagdienst in de Orthodoxe Kerk en Oosters-katholieke Kerken begint op donderdagavond met de ochtenddienst (Grieks: Orthros, Slavisch: Utrenja). Deze dienst – in de volksmond vaak eenvoudigweg "Twaalf Evangeliën Dienst" genoemd – bestaat uit twaalf Evangelielezingen. De officiële benaming is "Akolouthia van het Heilig Lijden"[9]. In deze dienst worden de Passieteksten uit de vier Evangeliën gezongen en 15 antifonen en kathismen. De dienst heeft een bijzonder dramatisch hoogtepunt met het gezang van de 15e antifoon. Dan wordt een kruis door de noordelijke deur van de iconostase naar het midden van de kerk gedragen en daar neergezet. Daarna vereert eerst de geestelijkheid en dan de gemeenschap het kruis. De tekst van de eerste strofe van de 15e antifoon is als volgt: "Heden hangt aan het Hout, hij die de aarde gehangen heeft boven de wateren; (3 X) De Koning der Engelen draagt een kroon van doornen, Hij die de hemel met wolken bekleedt, wordt in spottend purper gehuld. Hij die in de Jordaan Adam weer heeft vrijgemaakt, wordt in het gelaat geslagen. De Bruidegom der Kerk wordt met spijkers vastgenageld; de Zoon der Maagd wordt met een lans doorboord. Wij aanbidden Uw lijden, o Christus (2 X) Toon ons nu ook de heerlijkheid van Uw Verrijzenis." De volgende dienst, die op vrijdagmorgen gevierd wordt, zijn de "Koninklijke Uren". Tijdens de aansluitende vesperdienst volgt de uitdraging van de Grieks: Epitafios, Slavisch: Plasjenitsa. Dit is een doek met een iconografische geborduurde of geschilderde afbeelding van de graflegging van Christus. Deze blijft in de kerk liggen tot Pasen, als plaats, waar de gelovigen de in het graf liggende Christus vereren.